KEDİ KÖPEK ACİL BİR DURUMDA VAKAYI FARK ETME.
KEDİ VE KÖPEKTE; ACİL BİR VAKAYI FARKETME
Acil bir durumu fark etme ve ona cevap verebilmeye hazırlanmanın en iyi yolu, hayvanınızın genellikle nasıl göründüğünü, nasıl davrandığını bilmek ve hangi durumların acil durumu teşkil ettiğini farkında olmaktır. Hayvanınızın acil bir durumda ve hastalıkla karşılaşması durumunda soğuk kanlılığınızı yitirmeden veteriner hekiminizle iletişime geçmelisiniz.
ACİL DURUMLAR
Aşağıdaki durumlar acil vaka olarak düşünülmelidir.
—Travma: Hayvana araba çarpması, silah yaralanması ya da hayvanın bir binadan veya önemli bir yükseklikten düşmesi.
—Nefes almada zorluk.
—Ani nöbetler özellikle ilk nöbetler, iki dakikadan daha uzun nöbetler ve sürekli tekrar eden nöbetler (bir biri ardına).
—İç organların görünmesine ya da dışarı çıkmasına neden olan kesik ve yarıklar.
—Kanın fışkırması gibi aşarı kanama, uzun süren ya da direk basınç uygulayarak durduramadığımız kanamalar.
— Yılan ısırmaları.
—Isı çarpması (aşırı ısı) ya da ısı düşüklüğü (vücudun aşırı ısınması ya da aşırı soğuması).
—Zehirlenme.
—Şok.
—Kemiğin göründüğü ya da ciddi doku hasarının olduğu açık yaralar.
—Yanıklar.
—Doğurma problemleri (güç doğum)
—Aşırı ishal ya da kusma.
—İdrar ve dışkılamada zorluk.
—Bilinçsizlik.
—Ağrılı, genişlemiş karın bölgesi ağrı.
—Ciddi depresyon( saklanma, kayıtsızlık ya da yemeği reddetme gibi belirtilerle anlaşılabilir.)
Aşağıdaki bölümlerde, acil temelde bu durumlarla nasıl başa çıkılacağını öğreneceksiniz. Her zaman veterinerinize telefon etmeli veya veteriner kliniklerine acil olarak götürmelisiniz.
Acil durum sahnesini değerlendirme:
Acil bir vakaya yaklaşırken, hala olabilecek potansiyel tehlikeler için etrafınıza bakın. Örneğin; bir hayvana araba çarpmışsa, yardım etmek için caddeye koşmadan önce, hiçbir arabanın yaklaşmadığından emin olun. Eğer hayvan kavga halindeyse, vücudunuzun hiçbir parçasını iki hayvan arasına götürmeyin, aksi halde diğer kurban siz olursunuz!
UYARI: Her zaman, en yakın hayvan barınak veya veteriner hekim telefon numarasını yanınızda bulundurun.
HAYVANINIZ İÇİN NEYİN NORMAL OLDUĞUNU ÖĞRENİN
İlk olarak neyin normal olduğunu bilmeden, neyin anormal olduğunu fark edemezsiniz.
Aşağıdaki listelenen normal değerleri okuyun ve hayvanınızda neyin normal olduğu öğrenin.
Hayvanınızın nasıl nefes aldığını, nasıl yediği nasıl içtiği, yürüdüğü, idrar ve dışkılama yaptığı gibi şeyleri gözlemleyin. Hayvanınız hakkında bunları bilmek problem belirtisi olabilecek değişikliklere karşı sizi duyarlı kılacak.
KALP ATIŞ HIZI VE ÇARPMALARI (ATIŞLARI)
—Köpeğin ya da kedinin kalp atışı, yaklaşık olarak sol bileğin göğüsle temas ettiği noktada hissedilebilir. ( Yaklaşık 5. kaburga kemiği)
1-Hayvanı sağ ayağından yatırın.
2- Bilekten, sol ön bacağı nazikçe bükün.
3- Bileği, göğüsle temas ettiği yere geri getirin.
4-Kalp atışlarını hissetmek, duyma ya da saymak için, elinizi bu bölge üzerine yerleştirin.
Kalp atışları, ek olarak üç bölgeye daha işaret ya da orta parmağınızla hafifçe dokunarak ta hissedilebilir.
İÇ UYLUK (KALÇA BUT)
Bu, kalp atışını hissedebileceğiniz üç bölgenin içinde en kolayıdır.
1-Sağ veya sol taraftan hayvanı yatırın.
2-Üst arka bacağın, alt arka bacaktan nazikçe ayırın.
3-İki bacaktan birinin iç tarafına iki parmağınızı mümkün olduğunca yükseğe yerleştirin ki bu bölge bacağın vücut duvarıyla hemen birleştiği yerdir. Hafif bir dokunuş kullanılmalı; çok sert bastırırsanız, kalp atışını hissetmezsiniz.
4-Bir atışhissedin. Kalp atışı, ön ve arka bacak arasına yaklaşık olarak yarında bacağın arkasında hissedilebilir ki burası bacakta bir girintiyi hissedebileceğiniz yerdir. Bu girinti kan damarlarının geçtiği yerdir.
Bilek kemiğinin hemen altı (el bilek kemiğinin)
1-Hayvan oturabilir veya yatabilir.
2-Ön patinin alt yüzündeki orta tabanın hemen üstündeki bölgeyi belirleyin.
3- Bu noktaya, işaret ve orta parmağınızı yavaşça yerleştirin.
4-Kalp atışını hissedin.
Bileğin hemen altı (iç diz)
Hayvan oturabilir veya yatabilir.
Arka patinin alt yüzündeki orta tabanın hemen üstündeki bölgeyi belirleyin
İşaret ve orta parmağınızı bu noktaya yerleştirin.
Kalp atışını hissedin.
NOT: Acil bir durum olmadan hayvanınızın üzerinde deneyin.
Normal kalp ve Nabız oranları
—Küçük, ufak türler (13 kg ve altı):Dakikada 100–160 atış
—Orta ve büyük türler (13kg üzeri): Dakikada 60–100 atış.
—Yavru köpek (1 yaşına kadar):Dakikada120–160 atış
KEDİ Dakikada 160–220 atış
NOT: Bu oranların dışındaki kalp atışları acil bir durumun belirtisi olabilir.
NEFES ORANI:
Hayvanınızı ayakta durdurun veya yatırın.
Hayvanı izleyin ve bir dakika içerisinde göğüsün kaç defa yükselip alçaldığını sayın.
—Acil durumda, hayvanın nefes alıp almadığını emin değilseniz, şu tekniklerden birini deneyin:
—Bir pamuk parçasını veya peçeteyi burun deliklerinin hemen önüne tutun ve hareket edip etmediğine bakın. Hareket ediyorsa, hayvanız nefes alıyor.
—Hayvanın burnunun üzerine bir ayna tutun ve su damlacıklarına(buharlaşmaya) bakın. Eğer buhar varsa hayvanınız nefes alıyor.
Normal nefes oranları
—Dakikada 10–30 soluk
Köpek için.
—Dakikada 200’ e varan hızlı soluk
—Dakikada 20–30 soluk
Kedi için.
—Dakikada 300’e varan hızlı soluk
—Kediler, korkmadığı veya sıkıntılı olmadığı sürece, normalden hızlı solumazlar.
—Kediler bir defada birkaç dakikadan fazla hızlı solumamalıdır. Eğer hızlı soluma sürüyorsa, bunu acil bir vaka olarak düşünün.
Nefes alıp verme şekli:
Kedi veya köpek normal olarak nefes aldığında, göğüs şişmelidir.( genişlemelidir) göğüs yerine hayvanın karın bölgesi aktif bir şekilde genişliyorsa, bu bir problem belirtisi olabilir. Nefesi verme kolay bir süreç olmalıdır; herhangi bir iş olmamalı.
NOT: Hayvanınız nefes alıp verirken, sesli derin olmayan ve hızlı soluma sesleri çıkıyorsa veya nefes alıp vermiyorsa bu acil bir durumdur.
HAYVANIN VÜCUT SICAKLIĞINI ÖLÇMEK:
1-Hayvanı kontrol altına alınız.
2-Pediatrik bir rektum veya dijital bir termometre kullanınız. Eğer civalı termometre kullanıyorsanız, son kullanımdan sonra yeniden kurmak için termometreyi kullanmadan önce sallayın.
4- Termometreyi, su bazlı yağlayıcı bir madde veya parafin yağı ile yağlayın.
5-Hayvan ayakta ya da yatıyor vaziyetteyken, civalı termometrede cıva çizgisini görünebildiği yere ya da dijital termometrede ucu hemen geçen noktaya kadar termometre rektuma yani kalın bağırsağın son kısmına (ki bu kuyruğun hemen altındadır) yerleştirilir.
6-Termometreyi 3 dk boyunca (civalı termometre için ) veya bip sesi duyulana kadar (dijital termometre için) çıkarmayın
7- Termometreyi çıkarın ve civalı termometrede cıva çizgisinin bittiği yeri veya dijital termometre kullanıyorsanız sadece sayıyı okuyun
Normal sıcaklıklar:
-Köpek: 38-39°derece
-Kedi: 38-39°derece
NOT:38°derecenin altındaki ve 39°derecenin üzerindeki sıcaklıklar acil bir durum olarak düşünülmelidir.
Mukus zarının rengi:
Hayvanın mukus zarlarının rengine bakarak, hayvanın kanına yeterli oksijen gidip gitmediğini belirleyebilirsiniz. Mukus zarlarının rengini kontrol etmek içi, şu adımları izleyin:
1-Hayvan oturabilir, ayakta durabilir veya yatar vaziyette bulunabilir.
2- Hayvanın üst veya alt dudağını kaldırın ve iç dudağın veya diş etinin rengini inceleyin.
—Bazı türler siyah renkli mukus zarına sahiptir. İncelediğiniz hayvanda böyleyse başparmağınızı alt göz kapağın hemen altındaki deriye yerleştirip nazikçe aşağıya çekin ve alt göz kapağının içinin zarlarının rengini inceleyin.
—Normal renk gülgüni pembedir. Bu, hayvanın dokularının yeterli oksijen aldığı anlamına gelir. Mavi, soluk renk, sarı, beyaz, kiremit rengindeki kırmızı ve kahve renkli mukus zarları acil bir durumdur.
Kılcal damarların yeniden doğum zamanı:
Bu, diş etlerinin veya iç dudaklarının, onlara bastırdıktan sonra normal Pembe renklerinin dönmeleri için geçen süredir.
1-Hayvanınızoturabilir, ayakta durabilir veya yatar vaziyette bulunabilir.
2-Mukus zarının rengini kontrol ettikten sonra diş etlerine ya da iç dudağa hafifçe bastırın.
3-Beyaza daha sonra tekrar pembeye dönerken, rengi inceleyin. Bir ya da iki saniyeden sonra Pembe renge dönmelidir.
— Bu kan dolaşımını normal olup olmadığını görmenin hızlı bir yoludur. Normal yeniden doğum süresi bir ile iki saniyedir. Bir saniyeden daha az veya üç saniyeden daha fazla olan kılcal damar yeniden dolum süresi acil bir durumdur.
İ.SERDAR SAYAR Veteriner Hekim
Acil bir durumu fark etme ve ona cevap verebilmeye hazırlanmanın en iyi yolu, hayvanınızın genellikle nasıl göründüğünü, nasıl davrandığını bilmek ve hangi durumların acil durumu teşkil ettiğini farkında olmaktır. Hayvanınızın acil bir durumda ve hastalıkla karşılaşması durumunda soğuk kanlılığınızı yitirmeden veteriner hekiminizle iletişime geçmelisiniz.
ACİL DURUMLAR
Aşağıdaki durumlar acil vaka olarak düşünülmelidir.
—Travma: Hayvana araba çarpması, silah yaralanması ya da hayvanın bir binadan veya önemli bir yükseklikten düşmesi.
—Nefes almada zorluk.
—Ani nöbetler özellikle ilk nöbetler, iki dakikadan daha uzun nöbetler ve sürekli tekrar eden nöbetler (bir biri ardına).
—İç organların görünmesine ya da dışarı çıkmasına neden olan kesik ve yarıklar.
—Kanın fışkırması gibi aşarı kanama, uzun süren ya da direk basınç uygulayarak durduramadığımız kanamalar.
— Yılan ısırmaları.
—Isı çarpması (aşırı ısı) ya da ısı düşüklüğü (vücudun aşırı ısınması ya da aşırı soğuması).
—Zehirlenme.
—Şok.
—Kemiğin göründüğü ya da ciddi doku hasarının olduğu açık yaralar.
—Yanıklar.
—Doğurma problemleri (güç doğum)
—Aşırı ishal ya da kusma.
—İdrar ve dışkılamada zorluk.
—Bilinçsizlik.
—Ağrılı, genişlemiş karın bölgesi ağrı.
—Ciddi depresyon( saklanma, kayıtsızlık ya da yemeği reddetme gibi belirtilerle anlaşılabilir.)
Aşağıdaki bölümlerde, acil temelde bu durumlarla nasıl başa çıkılacağını öğreneceksiniz. Her zaman veterinerinize telefon etmeli veya veteriner kliniklerine acil olarak götürmelisiniz.
Acil durum sahnesini değerlendirme:
Acil bir vakaya yaklaşırken, hala olabilecek potansiyel tehlikeler için etrafınıza bakın. Örneğin; bir hayvana araba çarpmışsa, yardım etmek için caddeye koşmadan önce, hiçbir arabanın yaklaşmadığından emin olun. Eğer hayvan kavga halindeyse, vücudunuzun hiçbir parçasını iki hayvan arasına götürmeyin, aksi halde diğer kurban siz olursunuz!
UYARI: Her zaman, en yakın hayvan barınak veya veteriner hekim telefon numarasını yanınızda bulundurun.
HAYVANINIZ İÇİN NEYİN NORMAL OLDUĞUNU ÖĞRENİN
İlk olarak neyin normal olduğunu bilmeden, neyin anormal olduğunu fark edemezsiniz.
Aşağıdaki listelenen normal değerleri okuyun ve hayvanınızda neyin normal olduğu öğrenin.
Hayvanınızın nasıl nefes aldığını, nasıl yediği nasıl içtiği, yürüdüğü, idrar ve dışkılama yaptığı gibi şeyleri gözlemleyin. Hayvanınız hakkında bunları bilmek problem belirtisi olabilecek değişikliklere karşı sizi duyarlı kılacak.
KALP ATIŞ HIZI VE ÇARPMALARI (ATIŞLARI)
—Köpeğin ya da kedinin kalp atışı, yaklaşık olarak sol bileğin göğüsle temas ettiği noktada hissedilebilir. ( Yaklaşık 5. kaburga kemiği)
1-Hayvanı sağ ayağından yatırın.
2- Bilekten, sol ön bacağı nazikçe bükün.
3- Bileği, göğüsle temas ettiği yere geri getirin.
4-Kalp atışlarını hissetmek, duyma ya da saymak için, elinizi bu bölge üzerine yerleştirin.
Kalp atışları, ek olarak üç bölgeye daha işaret ya da orta parmağınızla hafifçe dokunarak ta hissedilebilir.
İÇ UYLUK (KALÇA BUT)
Bu, kalp atışını hissedebileceğiniz üç bölgenin içinde en kolayıdır.
1-Sağ veya sol taraftan hayvanı yatırın.
2-Üst arka bacağın, alt arka bacaktan nazikçe ayırın.
3-İki bacaktan birinin iç tarafına iki parmağınızı mümkün olduğunca yükseğe yerleştirin ki bu bölge bacağın vücut duvarıyla hemen birleştiği yerdir. Hafif bir dokunuş kullanılmalı; çok sert bastırırsanız, kalp atışını hissetmezsiniz.
4-Bir atışhissedin. Kalp atışı, ön ve arka bacak arasına yaklaşık olarak yarında bacağın arkasında hissedilebilir ki burası bacakta bir girintiyi hissedebileceğiniz yerdir. Bu girinti kan damarlarının geçtiği yerdir.
Bilek kemiğinin hemen altı (el bilek kemiğinin)
1-Hayvan oturabilir veya yatabilir.
2-Ön patinin alt yüzündeki orta tabanın hemen üstündeki bölgeyi belirleyin.
3- Bu noktaya, işaret ve orta parmağınızı yavaşça yerleştirin.
4-Kalp atışını hissedin.
Bileğin hemen altı (iç diz)
Hayvan oturabilir veya yatabilir.
Arka patinin alt yüzündeki orta tabanın hemen üstündeki bölgeyi belirleyin
İşaret ve orta parmağınızı bu noktaya yerleştirin.
Kalp atışını hissedin.
NOT: Acil bir durum olmadan hayvanınızın üzerinde deneyin.
Normal kalp ve Nabız oranları
—Küçük, ufak türler (13 kg ve altı):Dakikada 100–160 atış
—Orta ve büyük türler (13kg üzeri): Dakikada 60–100 atış.
—Yavru köpek (1 yaşına kadar):Dakikada120–160 atış
KEDİ Dakikada 160–220 atış
NOT: Bu oranların dışındaki kalp atışları acil bir durumun belirtisi olabilir.
NEFES ORANI:
Hayvanınızı ayakta durdurun veya yatırın.
Hayvanı izleyin ve bir dakika içerisinde göğüsün kaç defa yükselip alçaldığını sayın.
—Acil durumda, hayvanın nefes alıp almadığını emin değilseniz, şu tekniklerden birini deneyin:
—Bir pamuk parçasını veya peçeteyi burun deliklerinin hemen önüne tutun ve hareket edip etmediğine bakın. Hareket ediyorsa, hayvanız nefes alıyor.
—Hayvanın burnunun üzerine bir ayna tutun ve su damlacıklarına(buharlaşmaya) bakın. Eğer buhar varsa hayvanınız nefes alıyor.
Normal nefes oranları
—Dakikada 10–30 soluk
Köpek için.
—Dakikada 200’ e varan hızlı soluk
—Dakikada 20–30 soluk
Kedi için.
—Dakikada 300’e varan hızlı soluk
—Kediler, korkmadığı veya sıkıntılı olmadığı sürece, normalden hızlı solumazlar.
—Kediler bir defada birkaç dakikadan fazla hızlı solumamalıdır. Eğer hızlı soluma sürüyorsa, bunu acil bir vaka olarak düşünün.
Nefes alıp verme şekli:
Kedi veya köpek normal olarak nefes aldığında, göğüs şişmelidir.( genişlemelidir) göğüs yerine hayvanın karın bölgesi aktif bir şekilde genişliyorsa, bu bir problem belirtisi olabilir. Nefesi verme kolay bir süreç olmalıdır; herhangi bir iş olmamalı.
NOT: Hayvanınız nefes alıp verirken, sesli derin olmayan ve hızlı soluma sesleri çıkıyorsa veya nefes alıp vermiyorsa bu acil bir durumdur.
HAYVANIN VÜCUT SICAKLIĞINI ÖLÇMEK:
1-Hayvanı kontrol altına alınız.
2-Pediatrik bir rektum veya dijital bir termometre kullanınız. Eğer civalı termometre kullanıyorsanız, son kullanımdan sonra yeniden kurmak için termometreyi kullanmadan önce sallayın.
4- Termometreyi, su bazlı yağlayıcı bir madde veya parafin yağı ile yağlayın.
5-Hayvan ayakta ya da yatıyor vaziyetteyken, civalı termometrede cıva çizgisini görünebildiği yere ya da dijital termometrede ucu hemen geçen noktaya kadar termometre rektuma yani kalın bağırsağın son kısmına (ki bu kuyruğun hemen altındadır) yerleştirilir.
6-Termometreyi 3 dk boyunca (civalı termometre için ) veya bip sesi duyulana kadar (dijital termometre için) çıkarmayın
7- Termometreyi çıkarın ve civalı termometrede cıva çizgisinin bittiği yeri veya dijital termometre kullanıyorsanız sadece sayıyı okuyun
Normal sıcaklıklar:
-Köpek: 38-39°derece
-Kedi: 38-39°derece
NOT:38°derecenin altındaki ve 39°derecenin üzerindeki sıcaklıklar acil bir durum olarak düşünülmelidir.
Mukus zarının rengi:
Hayvanın mukus zarlarının rengine bakarak, hayvanın kanına yeterli oksijen gidip gitmediğini belirleyebilirsiniz. Mukus zarlarının rengini kontrol etmek içi, şu adımları izleyin:
1-Hayvan oturabilir, ayakta durabilir veya yatar vaziyette bulunabilir.
2- Hayvanın üst veya alt dudağını kaldırın ve iç dudağın veya diş etinin rengini inceleyin.
—Bazı türler siyah renkli mukus zarına sahiptir. İncelediğiniz hayvanda böyleyse başparmağınızı alt göz kapağın hemen altındaki deriye yerleştirip nazikçe aşağıya çekin ve alt göz kapağının içinin zarlarının rengini inceleyin.
—Normal renk gülgüni pembedir. Bu, hayvanın dokularının yeterli oksijen aldığı anlamına gelir. Mavi, soluk renk, sarı, beyaz, kiremit rengindeki kırmızı ve kahve renkli mukus zarları acil bir durumdur.
Kılcal damarların yeniden doğum zamanı:
Bu, diş etlerinin veya iç dudaklarının, onlara bastırdıktan sonra normal Pembe renklerinin dönmeleri için geçen süredir.
1-Hayvanınızoturabilir, ayakta durabilir veya yatar vaziyette bulunabilir.
2-Mukus zarının rengini kontrol ettikten sonra diş etlerine ya da iç dudağa hafifçe bastırın.
3-Beyaza daha sonra tekrar pembeye dönerken, rengi inceleyin. Bir ya da iki saniyeden sonra Pembe renge dönmelidir.
— Bu kan dolaşımını normal olup olmadığını görmenin hızlı bir yoludur. Normal yeniden doğum süresi bir ile iki saniyedir. Bir saniyeden daha az veya üç saniyeden daha fazla olan kılcal damar yeniden dolum süresi acil bir durumdur.
İ.SERDAR SAYAR Veteriner Hekim
ADANA
